Hoofdschudden: communicatie of ziekte?

Paarden gebruiken hoofdschudden als communicatiemiddel. Er zijn echter ook dieren die om andere redenen met hun hoofd bonzen, zoals ziekte, pijn of psychische oorzaken. Lees hier wat hoofdschudden veroorzaakt en wat je eraan kunt doen.

Hoofdschudden - een bekend probleem

Het opvallende schudden van het paardenhoofd - in het Engels "headshaking" genoemd - wordt steeds vaker een probleem, hoewel dit geen nieuw fenomeen is. Er zijn al literaire bronnen vanaf 1809 die over het onderwerp gaan.

Hoofdschudden kan verschillende redenen hebben, waarvoor een ziekte niet per se verantwoordelijk hoeft te zijn. Ongeschikte uitrusting of onjuiste behandeling door de berijder kunnen ook mogelijke triggers zijn. Hoe dan ook, je kunt niet echt werken met een paard dat constant schudt en met zijn hoofd schudt. Door het constante friemelen kan er geen draagvlak worden opgebouwd, wat essentieel is voor een succesvolle training. Het kan zo erg worden dat rijden extreem moeilijk, zo niet gevaarlijk of zelfs onmogelijk wordt.

Hoofdschudden, in welke situaties?

Natuurlijk is het schudden van het hoofd van het paard de kern van het probleem, maar het is belangrijk om goed op te letten wanneer en hoe het gebeurt. Op het hoofd slaan is op zichzelf al een beledigend gebaar, dat wordt gebruikt voor communicatie en bijvoorbeeld kan worden waargenomen bij het spelen met soortgenoten op de wei.

Wanneer echter hoofdbonken optreedt wanneer het paard wordt geleid, verzorgd of bereden door een mens, is het niet langer een ongevaarlijk communicatiemiddel. Nu moet worden nagegaan of het probleem zich alleen voordoet in verband met de berijder of ook onafhankelijk van hem. Dat laatste zou duiden op pathologisch hoofdschudden.

Symptomen hiervan zijn niet alleen het schokkerig knappen en schudden van het hoofd, maar ook niezen of snuiven en wrijven met de neusgaten op de benen. Reacties die je zou verwachten als het paard een vreemd voorwerp in zijn neus had of als het werd gestoken. De neusgaten van dergelijke paarden zijn meestal wijd en rood, jeukend en gevoelig voor pijn. De ogen zijn gezwollen en tranen. Het geheel kan zo erg worden dat het paard last krijgt van evenwichtsstoornissen, de kans op vallen toeneemt en deze factoren het dier tot echte paniekaanvallen drijven.

Het is typerend voor pathologisch hoofdschudden dat de symptomen meestal niet verschijnen vóór de leeftijd van zes jaar. Hun optreden verslechtert met toenemende daglichtlengte in de lente en de zomer. Stress, hitte en pollen verergeren de situatie.

Mentaal & veroorzaakt door de ruiter redenen

Als je er vanuit gaat dat er geen onderliggende ziekte is, omdat het hoofdbonken alleen bij mensen voorkomt, zal het paard door met zijn hoofd te schudden laten zien dat het het met bepaalde dingen niet eens is. Woede en woede kunnen hier net zo verantwoordelijk zijn als angst of pijn. In dergelijke situaties moet u zich afvragen wat de aanleiding is voor het ongenoegen van uw trouwe viervoeter.

Veelvoorkomende redenen zijn:

• Slechte bewaaromstandigheden
• overbelasting tijdens training
• Te harde of verkeerde hulpmiddelen
• Ongeschikte uitrusting, zoals een te klein zadel
• Oneerlijke behandeling door de ruiter

De verantwoordelijkheid om het paard te begrijpen en de trekker over te halen ligt nu volledig in jouw handen. Controleer dus de uitrusting, uw omgang met het dier en de intensiteit, moeilijkheidsgraad en snelheid van de training van het paard. Zoek bij voorkeur hulp van ervaren paardenmensen of een goede trainer.

Fysieke redenen om het hoofd te schudden

Hoewel er nu veel onderzoek op dit gebied is, is het nog grotendeels onmogelijk om een duidelijke diagnose te stellen van wat er achter het pathologische hoofdschudden zit. Ziekten van oren, ogen en tanden kunnen triggers zijn, evenals problemen met de wervels, het centrale zenuwstelsel of allergieën. Veel medische professionals gaan er ook van uit dat multifactoriële invloeden de oorzaak zijn en niet slechts een enkel gezondheidsprobleem.

Als uw paard symptomen van hoofdschudden vertoont, moet u een dierenarts raadplegen en uw lieveling laten onderzoeken. Ook al is er vaak geen duidelijke oorzaak te vinden. In feite wordt ongeveer 90% van alle headshakers niet gediagnosticeerd. Als gevolg hiervan wordt de ziekte - althans voorlopig - als ongeneeslijk beschouwd. De toestand van dergelijke paarden staat bekend als idiopathisch hoofdschudden.

Allergische reactie

Allergische reacties worden als een veelvoorkomende oorzaak beschouwd, vooral bij idiopathische shakers. Dergelijke paarden zijn erg gevoelig voor een grote verscheidenheid aan allergenen. Waaronder:

• Pollen vliegen in de lucht
• hooi of koolzaadbloesem
• stof
• Schimmelvoer
• insectenbeten
• In zeldzame gevallen kan het metaal van het bit

In dergelijke gevallen kan de dierenarts in ieder geval vaststellen of het dier lijdt aan luchtweg, huid- of voedselallergieën.

Zonlicht stimuli

Aan de andere kant neemt een grote meerderheid nu aan dat de zonlichtstimulus de reden is voor het hoofdbonken bij sommige paarden ("photoic shaker"). Een dergelijk probleem bestaat ook in de menselijke geneeskunde, waar zieke mensen een hevige niesreflex voelen zodra ze worden blootgesteld aan zonlicht. Artsen denken dat de aandoening erfelijk is en dat paarden zullen reageren door te snuiven, met hun hoofd te bonzen en hun neus te wrijven omdat ze niet kunnen niezen zoals wij dat kunnen. Een duidelijke verbetering van het fenomeen treedt op wanneer de paarden binnen of in de avonduren worden bereden en overdag voldoende bescherming tegen de zon krijgen.

Herpesvirussen

Ten derde komen we bij herpesvirussen, die de oorzaak kunnen zijn van het lijden van de paarden. Dit is nog niet geverifieerd, maar er lijkt enig bewijs te zijn dat herpesinfecties met EHV-1-virussen de oorzaak kunnen zijn. Dergelijke virussen verbergen zich in de zenuwcellen voor het immuunsysteem van het lichaam, ontwikkelen hun activiteit volgens veronderstellingen onder stress of toenemende hitte en leiden vervolgens tot verhoogde prikkelbaarheid in de hersenen: dit betekent dat normale prikkels anders veel sterker worden waargenomen.

Zenuwaandoeningen

Ten slotte wordt gespeculeerd dat pijn veroorzaakt door een zenuwaandoening de oorzaak is van chronische hoofdpijn. Volgens het laatste onderzoek komen deze prikkels vooral uit het gebied van het hoofd en de nek. De trigeminuszenuw, een grote aangezichtszenuw, wordt nu als primair verantwoordelijk beschouwd. Het is onder andere verantwoordelijk voor de zintuiglijke waarnemingen in het gezicht. Als deze zenuw ziek wordt, kan dit ernstige gevolgen hebben, variërend van een lichte jeuk in de neusgaten tot hevige pijn bij aanraking.

Wat te doen bij idiopathische hoofdschudden?

Hoewel er door het ontbreken van duidelijke diagnostiek nog geen patent remedie is, zijn er verschillende therapieën die bij verschillende paarden in ieder geval een verbetering van de symptomen hebben laten zien. Deze omvatten verschillende medicinale of homeopathische benaderingen en operaties waarbij een " infraorbitale zenuwsnede " wordt uitgevoerd. Dergelijke operaties zijn echter slechts bij ongeveer een derde van de paarden succesvol en kunnen ertoe leiden dat de paarden ongevoelig worden in het mondgebied. Advies dat gemakkelijker te implementeren is, heeft vooral betrekking op:
te beschermen tegen direct zonlicht. Dit houdt in dat er in de ochtend- en avonduren wordt gereden en dat de dieren ofwel overdag in een verduisterde stal staan of dat er een mogelijkheid is voor hen om voldoende schaduw in de wei te vinden.

Ook lichtreducerende hoofdmaskers en UV-beschermende dekens zijn veelbelovend. Een ander punt zijn mechanische hulpmiddelen om neus en mond te bedekken, die op zijn minst een verbetering van de symptomen teweegbrengen en in milde gevallen op zichzelf goede resultaten beloven. Ook is er een grote diversiteit aan netten, franjes en neusbeschermers die je ook zelf kunt maken.
Last but not least is het van belang om de woonomstandigheden te optimaliseren. Dit omvat het zo stofvrij mogelijk houden van de omgeving van het paard, het hooi van het dier water geven voor het voeren en het overwegen van een alternatief strooisel.

Geef niet op

Als je paard zo met zijn hoofd schudt, is het eerste wat je moet doen uitzoeken wat de oorzaak van het probleem is; misschien kunnen de symptomen worden verbeterd door een paar kleine veranderingen aan te brengen in hoe je met het paard of het materiaal omgaat. Zo niet: Zoek een goede dierenarts en verlies de hoop niet, ook chronische headshakers kunnen geholpen worden zodat jullie samen veel plezier kunnen blijven hebben.