Slakken in de tuinvijver

Als het om waterslakken gaat, zijn er twee kampen: supporters zijn ervan overtuigd dat slakken ideaal zijn voor de bestrijding van algen. Critici daarentegen vrezen voor hun vijverplanten. De voor- en nadelen van waterslakken lees je hier.

Algemene informatie over slakken

In totaal zijn er zo'n 95.000 soorten slakken en leven er slechts ongeveer 40 soorten in zoet water; de slakken die in de vijver leven zijn weer teruggebracht tot ongeveer 10 soorten. Het onderscheid tussen deze 10 soorten is soms niet zo eenvoudig, zelfs niet voor professionals, omdat de behuizingsvormen van sommige soorten lijken te variëren afhankelijk van de locatie.

Terwijl landslakken schadelijk zijn voor tuinplanten, hebben waterslakken positieve aspecten: ze verwijderen dood plantaardig materiaal. Gezonde planten worden bevrijd van overmatige algengroei en ook het grondslib wordt ontdaan van plantendelen.

Zo helpen ze het natuurlijke evenwicht in de vijver te behouden. Veel slakken eten zelfs aas en voorkomen zo dat het water omvalt door dode vissen of andere kleine beestjes.

Alle slakken die in de tuinvijver leven zijn hermafrodieten, wat betekent dat ze eierstokken hebben en tegelijkertijd sperma produceren: wanneer ze paren, wisselen twee slakken hun zaadvocht uit en het vrouwtje legt later de eieren op de bladeren en stengels van onderwaterplanten.

Slakken in de tuinvijver

In tuinvijvers mogen alleen inheemse slakkensoorten worden gebruikt. Enerzijds kunnen ze de lokale temperaturen aan, anderzijds vormen exotische soorten een groot risico: als ze uit de vijver ontsnappen, bestaat het risico dat ze inheemse soorten verdringen en zal het hele inheemse biosysteem instorten. Slakken mogen over het algemeen niet uit de natuur worden gehaald, maar zijn wel te koop in goed gesorteerde speciaalzaken.

Een veelvoorkomend probleem is dat waterslakken vaak dienen als tussengastheer voor trematoden: dit zijn parasitaire platwormen die je niet in je eigen vijver wilt hebben. Bij twijfel moet je de slakken die je hebt gekocht eerst een paar dagen in quarantaine plaatsen. Vijverslakken kom je vaak onwillekeurig tegen, omdat slakkenbroed zich vaak aan waterplanten hecht of door watervogels wordt aangevoerd.

Met voldoende voedselvoorziening en goede omgevingsomstandigheden kunnen sommige slakkensoorten zich zeer snel voortplanten. Uiterlijk wanneer er niet genoeg algen zijn voor alle slakken, kan het gebeuren dat ze uw vijverplanten aantasten: hier moet u ingrijpen. Of je vist ze weg of je houdt ze weg van de planten met extra voeding. In dit geval vermenigvuldigen de slakken zich echter nog meer en kom je in een vicieuze cirkel terecht. Salamanders kunnen hier bijvoorbeeld helpen door de slakkenbroed aan te vallen. Als je echter veel algen hebt, moet je de slakken gewoon hun ding laten doen.

De moerasslak

De modderslak wordt tot 5 cm groot en is daarmee een van de grootste inheemse slakkensoorten. Het heeft een strak deksel waarmee het zijn slakkenhuis goed kan afsluiten. Het is de enige slakkensoort in Midden-Europa die zweefalgen en plankton ook direct uit het water kan filteren. Hierdoor heeft het een bijzondere rol in de bestrijding van algen. Als er genoeg microalgen in het water zijn, negeert ze de waterplanten en zelfs als de algen bijna op zijn, graast ze het liefst uren op de stenen op de bodem. Het is zelden zichtbaar omdat het meestal op de bodem blijft. Het ademt ook door kieuwen, dus het heeft geen reden om naar de oppervlakte te komen. Zoals de meeste inheemse slakken, is het winterhard en overleeft het in de bodemmodder.

Ze baart volledig gevormde slakken. Er is dus geen risico dat het broed wordt opgegeten door andere dieren. Overigens is het weer de enige Midden-Europese slakkensoort die levendbarend is ("Viviparidae"). De juvenielen worden al geboren met een grootte tot een centimeter, waardoor ze niet meer geschikt zijn als voedsel voor kleinere vissen. Bovendien leidt dit type geboorte niet zo snel tot overbevolking, omdat het veel langzamer gaat dan het leggen van eieren. Bovendien past ze zich met reproductie aan de respectieve voedselvoorziening aan; het is daarom de ideale slak voor de tuinvijver.

De ramshorn slak

De ramshornslak is erg populair omdat hij door zijn rode tot paarse kleur erg decoratief is. In tegenstelling tot de slikdoornslak, is deze slak ook een veelvoorkomend slak omdat hij ademt met zijn longen en naar de oppervlakte moet komen om lucht te krijgen. Dit heeft nog een voordeel: hij overleeft in zuurstofarme en vervuilde vijvers en geeft de voorkeur aan kalkhoudend water.

Hij wordt tot 4 cm groot en is daarmee ook een van de grotere slakken. Vanwege zijn platte uiterlijk wordt hij ook vaak de plaatslak genoemd. Het is de enige Midden-Europese slakkensoort die hemoglobine in zijn bloed heeft: deze stof, die ook de mens heeft, helpt om zuurstof beter op te slaan.

Het is een zeer flexibele slak, omdat hij in geval van nood ook door kieuwen kan ademen. Meestal overleeft hij de winter zonder problemen, omdat hij overwintert in de modder op de grond.

De puntige modderslak

Ook de puntige modderslak heeft zich perfect aangepast aan het leven in de tuinvijver. Ze ademt ook met de longen en is daarom niet veeleisend wat betreft het zuurstofgehalte in het water; Ook stelt het geen eisen aan de rest van de waterkwaliteit: het maakt bijvoorbeeld niet uit of de pH-waarde 65 of 9 is. Het overleeft zelfs in sterk vervuilde en modderige vijvers.

Als longademhaler worden ze vaker aan de oppervlakte gezien, maar ze hebben ook het fascinerende vermogen om langs de bodem van het wateroppervlak te kruipen. Over het algemeen blijft hij graag in de bovenste lagen van de vijver, omdat hier vaak meer algenvoer aanwezig is. Over je veiligheid hoef je je geen zorgen te maken, want door zijn formaat en harde schaal is hij zelfs veilig voor grote vissen.

Met een grootte tot 7 cm is het de grootste inheemse slakkensoort en ook een van de snelst voortplantende soorten. De slakkenbroed wordt afgezet op waterplanten en na twee of drie weken komen honderden volledig ontwikkelde jonge dieren uit de eieren. Als de puntige modderslak niet meer genoeg algen kan vinden, valt hij meedogenloos waterplanten aan. Dienovereenkomstig, als deze soort slak zich te snel vermenigvuldigt, zal dit op een gegeven moment onvermijdelijk problemen veroorzaken. Maar hopen op natuurlijke selectie is geen goed idee: het is zeer winterhard en overleeft zowel bevriezing van water als tijdelijk opdrogen van water. De beste manier om hun aantal te beperken is met spawn-etende dieren, zoals salamanders.