Recente onderzoeken: honden voelen aan als mensen

Het is nog niet zo lang geleden dat de wetenschap eenvoudigweg ontkende dat dieren konden voelen. Tegenwoordig weten we dat het heel anders is. Dieren kunnen voelen. En niet alleen onze naaste biologische verwanten, de mensapen. De eigenschap om gevoelens te kunnen ontwikkelen is bij vissen al aangetoond. Zelfs schelpdieren hebben gevoelens, zoals wanneer de kreeft levend in het kokende water wordt gegooid. Onze honden en katten hebben zelfs een zeer hoog ontwikkeld gevoelsleven. Wij honden- en kattenliefhebbers voelen dat elke dag. Bij honden wordt dit nu steeds nauwkeuriger onderzocht door de wetenschap.

Hoe herkennen we de gevoelens van honden?

Honden tonen ons hun gevoelens. Maar hoe moeten we echt weten wat ze werkelijk voelen? Honden kunnen er niet over praten zoals mensen. Het blijft dus open wat de teckel van binnen voelt als hij ons hart verzacht met zijn trouwe blik. De wetenschap heeft verschillende benaderingen van ons gevoelsleven gevonden. De methoden zijn in eerste instantie ontwikkeld voor ons mensen. Ze werken echter net zo goed op honden. We zijn al heel lang in staat om de elektrische impulsen te meten die afkomstig zijn van het werk van onze hersenen. Of we meten de veranderingen in de weerstand van onze huid. Leugendetectoren werken bijvoorbeeld met dergelijke methoden. De hartslag is ook een indicator van gevoelens.

De meetinstrumenten faalden in de bulldog

Eind jaren twintig deed de Amerikaanse psycholoog William T. James uitgebreide metingen bij honden van verschillende rassen. Hij bestudeerde hun hersengolven en reflexen. Op deze manier was hij in staat om een vrij nauwkeurige indeling van hondenrassen in verschillende psychologische typen te maken. Bij de Engelse Bulldog was er een verbazingwekkend effect. Allereerst vertoonden de Bulldogs extreem lage waarden. Eenmaal opgewonden schoten de waarden binnen enkele seconden zo hoog op dat de schaal van de meetinstrumenten niet meer toereikend was. En zo kennen meester en meesteres hun Bulldog. Hij kan blijkbaar op de bank in slaap vallen en dan, als de deurbel gaat, als een raket met een dreunende bas naar de deur schieten. Alles wat zich op het directe pad bevindt, wordt omgerold. Zodra het "gevaar" voorbij is, wordt er binnen enkele seconden weer naar de bank geluisterd alsof er niets is gebeurd.

De wetenschap herontdekt de hond

Lange tijd was ook de wetenschap rond de hond in slaap gevallen. Dat is de laatste jaren radicaal veranderd. De modernste methoden worden tegenwoordig gebruikt om de hond veel nauwkeuriger te bekijken. Dat is waar in de ware zin van het woord. De Hongaarse bioloog Ádám Miklósi en de Amerikaanse psychiater Gregory Berns onderzoeken honden met een tomograaf. Zo kun je de hersenen aan het werk zien. De werking van zowel de hersenen van mensen als die van honden vertoont opvallende overeenkomsten. En het toont ook heel objectief de emotionele verbondenheid van beide soorten. Wanneer baasjes of minnaressen hun hond zien, worden dezelfde hersengebieden actief als wanneer ze hun eigen kinderen zien. Zo is het ook met honden, ook al ruiken ze alleen maar aan hun baas of meesteres. Gregory Berns kon dit in 2017 bewijzen met de fMRT-films geproduceerd met zijn tomograaf. Als je een vreemde persoon of een vreemde hond ziet, blijven deze regio's inactief. Typische hersenactiviteit komt alleen voor in de eigen vertrouwde tegenhanger die je dierbaar is geworden.

Het belonings- en vertrouwenscentrum

Dit gebied, dat actief wordt als je je eigen hond ziet, is de caudate nucleus. Het wordt beschouwd als het belonings- en vertrouwenscentrum. Het interessante is dat wanneer je hond naar je kijkt, zijn caudate nucleus ook springt. Deze metingen van hersenactiviteit komen overeen met onze gevoelens die we dagelijks met onze honden mogen ervaren. Het is een prachtig gevoel van wederzijdse intimiteit. We verbeelden het ons dus niet. Ja, we weten nu dat onze hond hetzelfde voelt.

Hormonen zoals oxytocine

Deze fMRI-metingen zijn echter niet de enige objectieve manier om toegang te krijgen tot de gevoelens van mens en hond. Tegenwoordig hebben we inzicht in de functie van hormonen en kunnen we ze gemakkelijk meten. Het hormoon oxytocine, dat wordt beschouwd als het bindingshormoon, is algemeen bekend. Dit effect heeft het eigenlijk alleen in een kleine kring van vertrouwenspersonen. Oxytocine is vooral belangrijk bij alle zoogdieren die hun jongen gedurende een lange periode moeten grootbrengen. Ten eerste bevordert het de band tussen kinderen en moeders en maakt het ons toleranter voor vervelende dingen zoals het huilen van een baby. Bij oxytocine zien we weer dezelfde effecten als bij de hersenactiviteit. De stijging van het oxytocinegehalte is bijvoorbeeld gemeten bij het begroeten van meesters of minnaressen en hun honden. En ook hier weer aan beide kanten gelijk. Dus het is echt genieten van vrienden. Er is ook een bijpassende tegenhanger. Honden kunnen zelfs zoals wij jaloers worden. Dat bleek in 2014.

Belang voor de behandeling van psychische aandoeningen

Onderzoekers onderzoeken nu dergelijke overeenkomsten tussen twee soorten, die een speciaal kenmerk zijn van het dierenrijk, met behulp van de genen. Bijzonder spannend zijn de gensegmenten die tijdens het domesticatieproces van wolf naar hond veranderden, waardoor de wilde wolf een vriend, werk- en samenwerkingspartner van mensen werd. Hiervoor wordt gekeken naar de genetische verschillen tussen de verschillende hondenrassen. Op de eerste "Canine Science Conference" in Phoenix/VS meldden Harvard-professor Elinor Karlsson en haar assistent-professor Kathrin Lord over de huidige stand van het onderzoek. Op dit moment wordt met hoge financiële kosten een enorme genendatabase voor wolven, honden en hondenrassen opgezet. Het doel is om een nieuwe generatie psychotrope geneesmiddelen voor mensen te ontwikkelen, waarvan het effect zou moeten werken door zeer nauwkeurig gedefinieerde gensecties (SNP's) te activeren of te deactiveren. Men wil deze gensecties identificeren door de honden te onderzoeken. Dit heeft alleen zin als mensen en honden mentaal erg op elkaar lijken. Men kan alleen maar hopen dat onze honden dan niet worden gebruikt om de nieuwe psychotrope medicijnen te testen.

Sociaal en emotioneel

Deze verbazingwekkende overeenkomsten tussen twee soorten waren de basis waarop mensen en wolven samen konden komen. Zo zijn we met elkaar verbonden door ruim 30.000 jaar samen leven en werken, goede en slechte tijden. Gedragsbiologen geven ons nog een aanwijzing voor deze bijzondere relatie. Onderzoekers uit Wenen onder leiding van professor Ludwig Huber hebben aangetoond dat honden menselijke emotionele uitdrukkingen, zoals woede en vreugde, beter kunnen onderscheiden dan enig ander niet-menselijk dier. Honden konden dit nog toen de foto's in stukken waren gehakt. Hier waren ze zelfs beter dan wij mensen zelf. Honden veranderen opzettelijk hun gezichtsuitdrukkingen om ons mensen te verzachten. Je hebt het geblaf ontwikkeld om met ons mensen te communiceren. Honden kennen en respecteren de regels van mensen. Ze zijn ook een emotioneel onderdeel van onze sociale structuur geworden. We moeten onze honden daarom niet vermenselijken. Maar we kunnen met hen op een meer onbevangen en vertrouwde manier door ons leven gaan. Ze voelen in veel opzichten hetzelfde als wij mensen.